Sterrenkunde voor leken, deel 2.

Een hoop ophef laatst over de foto die gemaakt is van een zwart gat. Het is natuurlijk knap, maar men doet nu net of dit het onomstotelijke bewijs voor het bestaan ervan is. Welnee, het is de eerste foto die er van gemaakt is. Geen gewone foto, maar een gereconstrueerde foto op basis van straling die opgevangen is door acht radiotelescopen op aarde. Data dus, door een supercomputer omgezet in een foto.

Het bestaan van zwarte gaten is al veel langer bekend. Ze bestaan omdat deeltjes elkaar aantrekken en hoe dichter die bij elkaar zijn, hoe groter die aantrekkingskracht wordt. Een ster houdt tijdens zijn leven zijn formaat doordat de kracht die hem uit elkaar wil laten spatten (de stralingsdruk) even groot is als zijn zwaartekracht in de kern. Als de hitte afneemt doordat de ster aan het eind van zijn leven is, wint uiteindelijk de zwaartekracht het en wordt de ster steeds verder in elkaar gedrukt. Doordat al die deeltjes zo compact in elkaar worden gedrukt wordt de aantrekkingskracht steeds sterker, en wordt het geheel steeds dichter op elkaar geperst. Hoe klein het uiteindelijk wordt dat weet men niet. Dat is afhankelijk van de grote van de ster tijdens zijn leven. Hoe groter hij was, hoe kleiner hij wordt. Het kan zo klein zijn als 1 punt, of als een bal, een kleine planeet, dat weet niemand. Feit is wel dat de zwaartekracht zo groot is geworden dat er weinig meer kan ontsnappen, en als er zelfs geen licht meer kan ontsnappen, spreekt men van zwarte gaten.

Knappe koppen hebben dit heel lang geleden al uitgedacht en berekend. In het midden van de meeste sterrenstelsels bevindt zich een superzwaar zwart gat, dat weet men doordat de zwaartekracht ervan de baan van andere sterren beïnvloedt. Als er geen andere ster in de buurt is die daarvoor verantwoordelijk is, moet het dus een zwart gat zijn. En net als in het vorige logje is het ook hier weer puur afhankelijk van hoe groot de ster was, wat bepaalt of de ster aan het einde van zijn leven een (tijdelijke) rode reus, een rode dwerg, een witte dwerg of een zwart gat wordt. Theoretisch bestaan er ook witte gaten, die het tegengestelde zijn van een zwart gat. Dus in plaats van dat er niets kan ontsnappen, kan er niets binnendringen. Ook geen licht. Dus ook witte gaten moeten zwart zijn, volgens mij.

Maar het mooiste vind ik het verschijnsel zwarte dwerg.  Een zwarte dwerg was een niet al te zware ster (onze zon) die eerst opzwelt tot een rode reus, (over vijf miljard jaar)  dan een deel van zijn massa afstoot, waarna de kern ineenstort tot een kleine bol van een paar duizend kilometer, waar de zwaartekracht al zo groot is dat je er een veertje niet met een hijskraan zou kunnen tillen. Deze fase van de ster noemen we de witte dwerg. Er vindt geen kernfusie meer plaats, maar de ster straalt nog wel licht en warmte uit. Pas als hij zover is afgekoeld dat hij geen licht en warmte meer uitstraalt, spreekt men van een zwarte dwerg. Echter, de tijd om dit stadium te bereiken is langer dan de huidige leeftijd van het heelal. Dus pas nadat de mensheid lang en breed vergaan is, zullen zwarte dwergen ontstaan, maar er is niemand meer die ze kan waarnemen.

En dat is mooi. Dat er over laten we zeggen 10 biljoen jaar een zwarte dwerg ontstaat waarvan het bestaan ooit voorspeld was, maar er is niets, maar dan ook niets meer wat daar nog aan kan herinneren.

Auteur: Mack

Ik ben Mack, uit 1969, dat klinkt vertrouwder dan het noemen van mijn leeftijd. Begonnen in 2004 met web streepje log, dat te succesvol werd en dus overgenomen door snelle jongens die alles kapot maakten. Ik heb in tegenstelling tot velen mijn archieven kunnen redden, maar bijbehorende foto's zijn veelal verdwenen in de diepste krochten van internet en dus weg. Ik woon in Vaassen, aan de oostelijke rand van de Veluwe en schrijf daarover alsof het onontdekte wildernis is. In werkelijkheid is het één grote ergernis van verbodentoegangbordjes en zwervende toeristen. Verder schrijf ik over alles, soms serieus maar meestal niet. Sorry. Toon alle berichten van Mack