Ik heb het nog niet helemaal uit, nog een pagina of vijftig, maar ik zou terugkomen op het boek “De Goelag Archipel” van Alexander Zaljenetzien. (Russisch: Aleksandr Solzjenitsyn) De afloop ervan is waarschijnlijk niet zo belangrijk als de bedompte sfeer die vanuit de bladzijden opstijgt. Ooit las ik Nacht und Nebel van Floris Bakels, een Nederlander die in een Duits strafkamp terecht kwam wegens verzetsdaden die hij nooit had gepleegd. Ik schreef daar destijds over dat het boek me te erg aangreep en dat ik het eigenlijk niet uit wilde lezen. Wel, dat probleem heb je met dit boek ook, dat je het op sommige momenten niet uit wilt lezen, maar dat komt in dit geval omdat je je door strafprocessen heen moet worstelen en je de Russische namen amper kunt onderscheiden.
De schrijver schrijft het hele boek met een spottende ondertoon jegens het Sovjetsysteem, wat maakt dat ik het boek minder aangrijpend vind dan Nacht und Nebel, terwijl ik wel vind dat de Russische strafkampen in niks onderdeden voor de Duitse concentratiekampen, ik vrees dat ik zelfs moet concluderen dat als ik zou moeten kiezen, ze mij maar in een Duits kamp hadden moeten zetten, al overleeft een moderne westerling in geen van twee. Maar waarbij in Nacht und Nebel duidelijk was wie je vrienden en wie je vijanden waren, ligt dat in de Goelag Archipel anders. Niemand was te vertrouwen, niemand deed iets uit menslievendheid, en iedereen probeerde je te belazeren. Er was simpelweg geen rechtvaardigheid, er waren wel rechten voor de gevangenen maar die konden daar geen aanspraak op maken, en het systeem maakte nooit een fout. Dus al gebeurde dat, dan was een gevangene de klos, want het systeem was onfeilbaar.
Hoe ze het overleefd hebben, in beide boeken, het is me een raadsel. Je hoefde alleen maar een bewaker aan te vallen, een vluchtpoging te doen en ze schoten je dood. En dan was je in het paradijs. Zelfs al geloofde je in niks, de dood moet heel verleidelijk zijn geweest. Hitler met de kleine snor in het westen, Stalin met de grote snor in het oosten, en daar tussenin lag Polen. Het grote verschil is dat alle Duitsers zich schamen voor hun verleden en niet weten hoe ze het kunnen goedmaken, terwijl legio Russen verteld is, en dus geloven ze zo, dat Stalin veel goede dingen heeft gedaan. Het Russische volk heeft nog niet afgerekend met haar verleden, het Duitse wel.
Lezen? Alleen als je een doorzetter bent. Ik ben dat. Voor moderne westerse begrippen dan. Alleen Mein Kampf heb ik opgegeven na een paar honderd bladzijden. Wat een oeverloos gezwam was dat zeg! Hij kon Duitsers inpakken als de beste, maar schrijven, ho maar.
Mack 